اختلال پرخوابی چیست و چه دلایل و درمان هایی دارد

بسیاری از افراد به دلایل مختلف دچار پرخوابی می‌شوند. پرخوابی می‌تواند علامت بیماری‌هایی همچون افسردگی باشد یا خود باعث بروز برخی بیماری‌ها شود.
وقتی زمان خواب فرا می‌رسد، آیا حس خوبی دارید؟ اینکه خواب خوب می‌تواند بر سلامتی تاثیر مثبتی داشته باشد، حقیقت دارد. اما پرخوابی می‌تواند با بسیاری از مشکلات پزشکی مثل دیابت، بیماری قلبی و افزایش خطر مرگ در ارتباط باشد.

محققان تاکید دارند که ۲ عامل دیگر، یعنی افسردگی و وضعیت اقتصادی و اجتماعی ضعیف، به شدت با خواب بیش از اندازه ارتباط دارند. این دو عامل ممکن است دلیل اثرات منفی سلامتی یادشده باشند. مثلا افرادی که وضعیت اقتصادی و اجتماعی خوبی ندارند، به احتمال زیاد ممکن است به مراقبت‌های پزشکی دسترسی کمتری داشته باشند و در نتیجه بیماری‌های آن‌ها تشخیص داده نمی‌شود، بیماری‌های مثل ناراحتی‌های قلبی که ممکن است باعث پرخوابی شود.
 

چند ساعت خوابیدن در شب، پرخوابی محسوب می‌شود؟

مقدار خوابی که هر فرد نیاز دارد، در دوره‌های مختلف زندگی به‌طور قابل توجهی متفاوت است و به سن، سلامت کلی بدن، عادت‌های سبک زندگی و سطح فعالیتی که انجام می‌دهد، بستگی دارد. مثلا در دوران پراسترس یا بیماری، ممکن است به خواب بیشتری نیاز داشته باشید. با این حال نیاز به خواب در طول زمان و از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ متخصصان معمولا توصیه می‌کنند افراد بزرگسال هر شب بین ۷ تا ۹ ساعت بخوابند.
 

چرا برخی افراد زیاد می‌خوابند؟

در کسانی که از بیماری هایپرسومنیا (خواب بیش از حد) رنج می‌برند، خواب بیش از حد معمول، یک اختلال پزشکی محسوب می‌شود. این اختلال باعث می‌شود فرد از خواب‌آلودگی مفرط در طول روز (که معمولا با چرت زدن برطرف نمی‌شود) رنج ببرد. این بیماری همچنین سبب می‌شود بیمار در طول شب به‌صورت غیر معمول، ساعات طولانی را در خواب سپری کند. بسیاری از افرادی که به هایپرسومنیا مبتلا هستند، علائمی شبیه استرس و نگرانی، سطح انرژی کم و مشکلات مربوط به حافظه را تجربه کنند که ناشی از نیاز تقریبا دائمی آن‌ها به خواب است.

آپنه خواب انسدادی (Obstructive sleep apnea) به اختلالی اطلاق می‌شود که در آن تنفس فرد در هنگام خواب، به‌طور موقت متوقف می‌شود. این بیماری نیز باعث می‌شود فرد به خواب بیشتری نیاز داشته باشد، دلیل آن هم این است که در این بیماری، چرخه طبیعی خواب مختل می‌شود.

البته هر کسی که بیش از اندازه معمول بخوابد، اختلال مربوط به خواب ندارد. از سایر علل پرخوابی می‌توان به استفاده از مواد خاصی مثل الکل و برخی داروهای تجویزشده اشاره کرد. بیماری‌های دیگری مثل افسردگی نیز می‌توانند باعث اختلال در روند طبیعی خواب افراد شود. البته افرادی نیز هستند که به‌صورت طبیعی به خواب بیشتری نیاز دارند.

کدام‌یک از مشکلات پزشکی با خواب بیش از حد معمول ارتباط دارند؟

دیابت: مطالعات نشان داده‌اند که خواب بسیار طولانی یا کم‌خوابی در شب می‌تواند باعث بروز دیابت در فرد شود.

چاقی: خواب بیش از اندازه و حتی کم‌خوابی می‌تواند باعث افزایش چشمگیر وزن شود. مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده، نشان داده است افرادی که هر شب بیش از ۹ الی ۱۰ ساعت می‌خوابند، نسبت به کسانی که ۷ الی ۸ ساعت می‌خوابند، ۲۱ درصد بیشتر احتمال دارد در ۶ سال آینده به چاقی مبتلا شوند. این ارتباط بین خواب و چاقی، حتی هنگامی که مصرف غذا و ورزش در نظر گرفته شده باشد، وجود دارد.

سردرد: خوابیدن بیش از حد معمول در آخر هفته یا تعطیلات، در افراد مستعد می‌تواند باعث سردرد شود. محققان بر این باور هستند که این امر به دلیل تاثیری است که پرخوابی بر انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، مثل سروتونین دارد. افرادی که در طول روز بیش از اندازه می‌خوابند و خواب شبانه خود را مختل می‌کنند هم ممکن است در طول روز بعد دچار سردرد شوند.

درد کمر: زمانی بود که پزشکان به کسی که کمردرد داشت، می‌گفتند مستقیما به تخت خواب برود و استراحت کند. اما آن روزها دیگر سر آمده است؛ حتی ممکن است وقتی کمردرد دارید، دیگر نیاز نباشد برنامه تمرین ورزشی منظم خود را به هم بزنید. در این باره با پزشک خود مشورت کنید. اکنون پزشکان به فواید داشتن سطح مشخصی از فعالیت فیزیکی برای حفظ سلامت پی برده‌اند و توصیه نمی‌کنند بیماران بیش از اندازه مورد نیاز بخوابند.

افسردگی: اگرچه بی‌خوابی بیشتر از پرخوابی به افسردگی ربط دارد، اما تقریبا ۱۵ درصد از افرادی که افسردگی دارند، دچار پرخوابی می‌شوند. خوابیدن بیش از حد معمول می‌تواند افسردگی را تشدید کند، چون عادت‌های منظم خواب در روند بهبود این بیماری تاثیر بسزایی دارد.

بیماری قلبی: در مطالعه‌ای که در این زمینه انجام شده است،  حدود ۷۲ هزار زن مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل بسیار دقیق داده‌های حاصل از این تحقیق نشان داد زنانی که هر شب بین ۹ الی ۱۱ ساعت می‌خوابند، نسبت به خانم‌هایی که شب‌ها ۸ ساعت می‌خوابند، ۳۸ درصد بیشتر احتمال ابتلا به بیماری شریان‌های کرونری دارند. محققان هنوز علت دقیق ارتباط بین پرخوابی و بیماری‌های قلبی را کشف نکرده‌اند.

مرگ: مطالعات متعدد حاکی از آن است که میزان مرگ و میر در افرادی که شب‌ها ۹ ساعت یا بیشتر می‌خوابند، نسبت به کسانی که ۷ یا ۸ ساعت می‌خوابند، به میزان قابل توجهی زیاد است. هیچ دلیل مشخصی برای بیان ارتباط این دو پیدا نشده است، اما محققان دریافته‌اند که افسردگی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی نامناسب با پرخوابی رابطه مستقیمی دارند. آن‌ها گمان می‌کنند که این عوامل می‌توانند با میزان افزایش مرگ و میر افرادی که بیش از حد معمول می‌خوابند، مرتبط باشد.
 

علایم اختلال پرخوابی

* خواب آلودگی
* مشکل در بیدار شدن
* احساس گیجی یا سرگردانی
* افزایش زمان خواب تا ۱۸-۱۴ ساعت در روز
* اضطراب
* کم انرژی بودن
* بی قراری
* فکر یا گفتار کند
* از دست دادن اشتها
* مشکلات حافظه
* افزایش نیاز به خواب در طول روز

 برخی از بیماران توانایی عملکرد مناسب در خانواده، روابط اجتماعی، شغلی و ... را از دست می‌دهند.
 

درمان اختلال پرخوابی

تحقیقات نشان داده است که بیماران دچار پرخوابی یک ناقل شیمیایی مغزی تولید می‌کنند که آن‌ها را در همه اوقات در حالت خواب‌آلوده نگه می‌دارد. این یافته‌ها دال بر این است که احتمالا درمان دارویی برای افراد دچار پرخوابی می‌تواند موثر باشد. اما تحقیق و بررسی در این زمینه همچنان ادامه دارد.

درمان دارویی

در صورت پرخوابی معمولا محرک‌هایی مانند آمفتامین، متیل فنیدیت، و مدافینیل، تجویز می‌شود.

سایر دارو‌های مورد استفاده برای درمان این اختلال، شامل کلونیدین، لوودوپا، بروموکریپتین، دارو‌های ضد افسردگی، و مهارکننده‌های مونوآمین اکسید هستند.

داروی آرمودافینیل نیز در سال ۲۰۰۷ برای درمان اختلال خواب پرخوابی تایید شد که از لحاظ شیمیایی مشابه مدافینیل است.

آرمودافینیل دارای مزیت‌هایی است از جمله این که مقدار کمتری از آن تأثیر بیشتری خواهد داشت.
 

تغییر رفتار

برای مثال اجتناب از کار در شب و فعالیت‌های اجتماعی که موجب به تاخیر انداختن زمان خواب می‌گردد و همچنین رژیم غذایی مناسب مانند کاهش مصرف الکل و کافئین.
 

نور درمانی

پرخوابی ممکن است به علت اختلال ریتم بدن اتفاق بیافتد این ریتم به وسیله رویارویی با نور و تاریکی کنترل می‌شود بنابراین نور درمانی در کاهش پرخوابی موثر است.

از نور درمانی برای درمان بیماران مبتلا به اختلالات عاطفی فصلی استفاده می‌کنند.

این بیماران معمولا دچار افسردگی زمستانی و خواب آلودگی شدید می‌شوند.

مواجهه تدریجی با نور به طور فزاینده‌ای درکاهش پرخوابی مفید است. در این روش شبیه سازی طلوع، بیدارشدن را برای این بیماران آسان‌تر می‌سازد و در ساعات صبح احساس هوشیاری بیشتری دارند.
 

بهبود خود به خود

علت پرخوابی معمولا ناشناخته است. این اختلال در بسیاری از افراد به طور ناگهانی و خود به خود درمان می‌شود و این امر نشان می‌دهد که پرخوابی یک عارضه موقتی است که به مرور زمان بهبود می‌یابد.
 

درمان پرخوابی در طب سنتی

روغن‌های معطر
مقداری روغن اکالیپتوس، نعناع، وانیل یا اسطوخودوس به آب وان بیافزایید و سپس حمام کنید. عطر این گیاهان آرامبخش است و سبب رفع خستگی می‌شود و میزان جذب اکسیژن را در بدن افزایش می‌دهند و در نتیجه جریان خون در کل بدن بهبود می‌یابد.

این عطر‌ها با از بین بردن خستگی و استرس، باعث شادابی ذهن و بدن می‌شوند. از این روغن‌ها می‌توان برای ماساژ بدن نیز استفاده کرد.
 

یوگا

یک ورزش ذهنی و جسمی است که هدفش ایجاد هماهنگی احساسات، بدن و ذهن است.

یوگا شامل حرکات و تمرینات زیادی است که به قدرت بدنی نیاز دارد و البته بعضی از حرکات آن نیز فقط به تمرکز نیاز دارد. علاوه بر این یوگا بر نظم تنفس تکیه دارد و مشکلات تنفسی را اصلاح می‌کند.



در نتیجه سطح اکسیژن بدن افزایش می‌یابد و همراه آن شادابی نیز افزایش می‌یابد.

«واجراسانا»، «انلوم ویلوم»، «تاداسانا»، «آدرا چاکراسانا» مثال‌هایی از تمرینات یوگا هستند که به کاهش خستگی بدن کمک می‌کنند.

گذشته از یوگا، انجام حرکات ورزشی سبک و متوسط سبب تولید هورمون‌هایی در بدن می‌شود که سطح انرژی را افزایش می‌دهند.

به همین دلیل انجام ورزش روزانه اکیداً توصیه می‌شود.
 

قهوه

کسانی که تا دیروقت کار می‌کنند می‌توانند بین کار فنجانی قهوه بنوشند.

زیرا قهوه حاوی کافئین استوموجب تحریک مغز و افزایش هوشیاری و رفع خواب آلودگی می‌شود.

اما فقط یک فنجان قهوه کافی است تا خستگی رفع شود و نیاز نیست لیوان پشت لیوان پر و خالی شود.

زیرا مصرف بیش از اندازه قهوه باعث کم آبی بدن و درنتیجه افزایش احساس خستگی می‌شود.
 

چای و دمنوش

چای حاوی فلاونوئید است که یک آنتی اکسیدان قوی است.

یک فنجان چای خواب آلودگی و سردرد را در عرض چند دقیقه رفع می‌کند و فرد را برای کار آماده می‌سازد.

چای سیاه، چای سبز، دمنوش علفِ لیمو یا دمنوش لیمو نمونه‌هایی از چای هستند که برای رفع خستگی مفید هستند.

دمنوش بابونه و ریشه‌ی سنبل‌الطیب نیز خواص آرامبخش دارد و خواب را افزایش می‌دهد.

در مواردی که خستگی آنقدر شدید است که خواب به چشم‌تان نمی‌آید این دمنوش بسیار مفید است.
 

از فواید خواب، البته بدون پرخوابی، بهره‌مند شوید

اگر به‌طور متوسط هر شب بیش از ۷ الی ۸ ساعت می‌خوابید، برای چکاپ به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند دلیل پرخوابی شما را تشخیص دهد. اگر دلیل خواب بیش از حد معمول شما مصرف الکل یا داروهای خاصی باشد، دوز آن را کمتر کنید یا در حد امکان دیگر چنین مواد پرضرری را استفاده نکنید. مصرف داروهایی که پزشک تجویز کرده است را هیچ وقت سر خود و بدون نظر دکتر خود قطع نکنید.

به همین ترتیب اگر پرخوابی شما به دلیل بیماری زمینه‌ای باشد، با درمان بیماری خود، می‌توانید مشکل پرخوابی را نیز رفع کنید و عادت معمول خواب‌تان را بازیابید.

با صرف نظر از دلیل  پرخوابی، تمرین بهداشت خواب خوب می‌تواند به شما کمک کند از فواید آن بهره‌مند شوید. متخصصان توصیه می‌کنند در ساعات مشخصی از شب بخوابید و صبح‌ها در ساعت معینی بیدار شوید. آن‌ها همچنین توصیه می‌کنند قبل از خواب مواد کافئین‌دار مصرف نکنید. به‌طور مرتب ورزش کردن و تبدیل اتاق خواب به محیطی آرام و راحت، به شما کمک می‌کند به مقدار مورد نیاز طبیعی بخوابید.
 

چگونه می توان از پرخوابی پیشگیری کرد

پرخوابی می تواند موجب عاداتی شود که ممکن است به پرخوابی بیشتر منجر شوند. به همین دلیل، قطع این چرخه و بازگشت به الگوی خواب عادی اهمیت دارد.
 

زنگ هشدار تنظیم کنید

تنظیم یک زنگ هشدار برای بیدار شدن از خواب در یک ساعت یکسان از روز ممکن است به بدن در تنظیم الگوهای خود و بازگشت به ریتم های طبیعی خود کمک کند.

دکمه تعویق زنگ را فشار ندهید

بیدار شدن از خواب و خارج شدن کامل از تختخواب ممکن است به بیدار شدن بدن کمک کرده و از به خواب رفتن دوباره یا پرخوابی پیشگیری کند.
 

از چرت زدن پرهیز کرده یا چرت های کوتاه داشته باشید

پرهیز از چرت زدن های روزانه ممکن است برای برخی افراد که پرخوابی را تجربه می کنند، مفید باشد. چرت زدن بیش از حد ممکن است در الگوهای خواب بدن اختلال ایجاد کرده و پرخوابی را تشویق کند.

از سوی دیگر، چرت های کوتاه 10 تا 20 دقیقه ای برای برخی افراد ممکن است به احساس انرژی و نشاط بیشتر آنها کمک کند.
 

از منابع نور در زمان خواب پرهیز کنید

نور روشن با طول موج کوتاه که از دستگاه های الکترونیکی منتشر می شود ممکن است مغز را تحریک کرده و فرد بیش از حد لازم بیدار بماند.

برای افرادی که بدن آنها به این نورها حساس هستند، عدم استفاده از دستگاه های الکترونیکی و منابع نور دیگر نزدیک به زمان خواب ممکن است بهترین گزینه باشد.
 

یک دفترچه ثبت شرایط خواب داشته باشید

پزشک ممکن است از فرد بخواهد تا از یک دفتر خواب استفاده کند. فرد عادات و روتین های خواب معمول خود از جمله زمان های خواب و بیدار شدن را در این دفتر ثبت می کند.

وی می تواند هر اتفاقی از جمله این که چند بار از خواب بیدار شده یا هر گونه دشواری در به خواب رفتن را در این دفتر ثبت کند.

داشتن یک دفتر خواب ممکن است اطلاعات مفیدی که پزشک برای تشخیص دقیق هر مشکل سلامت زمینه ای نیاز دارد را در اختیار وی قرار دهد.


منبع: سایت دکتردکتر
سایت خبرنگاران جوان
سایت عصر ایران